Kunstzinnige cursussen en workshops die je creativiteit doen bloeien

Het onbewuste creatieve brein

Een tijdje geleden las ik het boek Het slimme onbewuste – denken met gevoel, van Ap Dijksterhuis. Het is een wat ouder boek (2007), misschien ken je het al.
Dijksterhuis beschrijft op een heel toegankelijke manier hoe het brein werkt, en meent dat veel processen onbewust zijn. Hij schrijft over beslissingen nemen en de kracht van herhaling, en ook over creativiteit.

Dat was uiteraard het meest interessante stuk!

Hieronder een aantal alinea’s:

[….]

Bij kunst is het niet anders. Schopenhauer zei het volgende: “Al het primaire, en daarmee al het echte, in mensen werkt als de krachten van de natuur, onbewust….Als je wat wilt bereiken in zaken, met schrijven, schilderen of wat dan ook, moet je de regels volgen zonder ze te kennen.” Schopenhauer zegt hier iets wat iedereen die wel eens schrijft, schildert of iets anders ‘scheppends’ doet, herkent. Als het goed gaat ben je als het ware een doorgeefluik van datgene wat je onbewuste verzint. Je moet er echter niet bewust over gaan nadenken tijdens het proces, want dan wil het vaak niet meer. Volg de regels, maar denk er niet bewust bij na, lijkt het devies.
We weten uit interviews met Picasso dat hij dit heel extreem opvatte. Hij schilderde ‘op de automatische piloot’ en op momenten dat dat niet meer goed lukte, stopte hij ermee of begon hij weer helemaal opnieuw.

[…]

Picasso was slechts een van de velen die besefte dat het bewustzijn zich niet met het creatieve proces mag bemoeien. Misschien van te voren of achteraf, maar niet tijdens het scheppen van kunst zelf. Kunst (en ook wetenschap, zoals we hebben gezien) leunt op inspiratie, en dat is simpelweg een ander woord voor een productief onbewuste. Op het moment dat het onbewuste met niets komt (of alleen met onbruikbare dingen) noemen we dat een gebrek aan inspiratie. Op zo’n moment moet je wel terugvallen op bewuste arbeid, maar het resultaat is bijna altijd inferieur in vergelijking met waar je onbewuste mee komt. Je bewustzijn is gewoon minder creatief.

En dan volgen nog wat leuke voorbeelden over Mozart, schrijver Willem Elschot en dichter A.E. Housman.
Ja, herkenbaar, zeker. Verstand op 0, in de flow zitten, helemaal opgaan in wat je doet zonder erover na te denken.

Maar dat doe je pas nadat je bewust je potloden hebt klaargelegd, of bedacht hebt dat je iets wilt proberen met groene verf. En voordat je het resultaat bekijkt en nog wat puntjes op de i zet.

Bewust-onbewust-bewust, dat lijkt de beste volgorde. De kunst is natuurlijk om in die onbewuste staat te komen, maar als je dat dan weer bewust gaat proberen, lukt het meestal niet. Grapje van je brein, zeker?

We blijven proberen….